Dit is de situatie

Koranverbrandingen

De vraag komt naar boven sinds er vorig jaar onrust is rond koranverbrandingen in Zweden. Landen waarin veel moslims wonen zijn boos op Zweden. De afgelopen weken werd er zelfs een koran verbrand bij het parlement van Zweden. Dit was al de derde keer in korte tijd. Eerder gebeurde dit ook al bij een moskee en bij de Iraakse ambassade.

Dit gebeurt niet alleen in Zweden, ook in Denemarken hebben ze met koranverbrandingen te maken. In Stockholm en Kopenhagen willen ze nu maatregelen nemen om koranverbrandingen tegen te gaan, maar dat blijkt ingewikkeld: het verbranden van een heilig boek valt namelijk onder vrijheid van meningsuiting. 

De druk wordt echter steeds verder opgevoerd. De Organisatie voor Islamitische Samenwerking (OIC) is er namelijk klaar mee. Het OIC is een samenwerkingsverband tussen 57 islamitische landen, en zij roepen hun deelstaten op om economische of politieke maatregelen te nemen tegen landen waar korans worden verbrand. Ook de leider van de sjiitische beweging Hezbollah in Libanon, heeft zich uitgesproken. Hij roept jonge moslims op om de koranverbranders zelf te straffen als er niet tegen ze wordt opgetreden. In meerdere islamitische landen zijn bovendien al herhaaldelijk protesten geweest als reactie op de koranverbrandingen, waar bijvoorbeeld de Zweedse vlag verbrand werd. En de angst is dat het hier niet bij blijft.

Gevaarlijke situaties kunnen overwaaien naar Nederland

Experts waarschuwen nu dat de gevaarlijke situaties in Zweden en Denemarken kunnen overwaaien naar Nederland, waar anti-islamgroeperingen als Pegida actief zijn. Begin dit jaar verscheurde Pegida-voorman Edwin Wagensveld een koran bij een demonstratie in Den Haag, nadat er meerdere pogingen waren een koran in brand te steken bij eerdere demonstraties. Deze verbrandingen werden toen tegengehouden. 

Volgens het Openbaar Ministerie is het verbranden van een koran niet strafbaar. Het valt onder geloofskritiek en dat is toegestaan. Wel is de context van belang, Edwin Wagensveld noemde de koran terwijl hij deze verscheurde een "fascistisch boek, net zo erg als Mein Kampf". Voor deze uitspraak loopt er nu een zaak tegen de Pegida-voorman.

Dit is de discussie

Incident of intimidatie?

Deze incidenten doen vanzelfsprekend de discussie oplaaien of het verbranden van heilige boeken verboden moet worden. 

Nourdeen Wildeman van de IslamOmroep vindt in ieder geval van wel. Hij vindt het kwalijk dat mensen doelbewust iets willen vernietigen wat belangrijk voor je is, en je daarmee doelbewust willen kwetsen. Dat zegt hij bij Dit is de Dag (EO). 

"Er zijn een aantal mensen die actief tijd vrijmaken en energie en inspanning verrichten om de wereld minder mooi te maken. Om mensen te kwetsen en om mensen te provoceren. Dat leidt dus ook tot reacties en dat moet gewoon stoppen."

"Het feit dat het om de koran gaat, dat de koran een ontiegelijk belangrijk boek is voor moslims en dat wij daar ook op een hele nette, respectvolle manier mee omgaan, en dat iemand dan juist datgene pakt, wetende dat het een object is van religieuze verering en daar dan zo mee omgaat, dat is heel erg vervelend. Mijn standpunt was hetzelfde geweest als het ging om een religieus boek van een andere religie."

"Daar waar het gaat om botsende grondrechten, zie je dat er altijd een afweging moet worden gemaakt (....). Wat je dan dus in dit geval ziet, is dat het vrijheid van meningsuiting heel erg hoog staat en wordt verdedigd (...) Juist door de handeling en de mening van elkaar te onderscheiden en te zeggen: je mag demonstreren, je mag je mening geven, alleen deze specifieke handeling mag je niet uitvoeren, breng je een balans aan tussen de manier waarop die twee grondrechten elkaar raken. Ik denk dat dat essentieel is."

Razi Quadir, docent en onderzoeker bij het Centrum voor Islamitische Theologie aan de VU, vindt dat het verbranden van boeken weinig te maken heeft met vrijheid van meningsuiting, zo zegt hij tegen DIT (EO).

"Ik denk dat het meer te maken heeft met het 'ergens aanstoot aan nemen'. Religiekritiek, dat moet gewoon kunnen. Maar er is echt een verschil tussen het ergens niet mee eens zijn, kritiek ergens op leveren en echt schofferen."

"De grens is lastig om echt te definiëren. Maar je zou dat wel kunnen scharen onder het zaaien van tweespalt en wanordelijkheden. En onder aanstoot, haatzaaien of intolerantie."

Ook Wildeman vindt dat er een verschil is tussen de vrijheid om een mening te uiten, en een daadwerkelijke handeling van het in de fik steken van een Koran.

Ruben L. Oppenheimer is cartoonist en heeft zelf meerdere cartoons gemaakt die als provocerend kunnen worden gezien. Hij is geen voorstander van een verbod op het verbranden van heilige boeken en is het daarin stellig met Wildeman en Quadir oneens, zo zegt hij bij Dit is de Dag (EO). 

"De vraag is of je die provocaties, doelbewust of niet, of je die altijd moeten willen voorkomen, juist voor de weerbaarheid van een samenleving. Ik zou Wildeman en zijn geloofsgenoten willen oproepen om weerbaarheid te tonen. Want die weerbaarheid moet je juist dus ook tonen op het moment dat iets wat voor jou heel heilig is wordt aangepakt."

Oppenheimer vindt het belangrijk dat verschillende belangen in een weerbare samenleving met elkaar kunnen botsen: zo moet de vrijheid om je geloof te belijden volgens hem kunnen botsen met de vrijheid om je mening te uiten. Maar hij denkt wel dat het mogelijk is om te kijken of burgemeesters, met speciale regels in de wet (zoals noodverordeningen) kunnen bepalen waar en wanneer bijvoorbeeld heilige boeken verbrand mogen worden. Zo zou het bijvoorbeeld verboden kunnen worden om een koran voor een moskee te verbranden. Maar het verbranden op zich moet nooit verboden worden, zegt hij. 

"Vergelijkingen zijn in dit gevoelige onderwerp heel lastig. Maar bijvoorbeeld: in Nederland is het wapperen van de nazivlag in de openbare ruimte verboden, om allerlei redenen. Maar het is niet verboden om die vlag thuis op te hangen. Als jij om welke reden dan ook het een goed idee vindt om die vlag bij jou thuis op te hangen, kan niemand jou dat verbieden. Tenzij je de gordijnen opent zodat iedereen van straatzijde af die vlag kan zien. Dat is een manier waarop in de wet is omgegaan met zo'n gevoelig item."

"Ik ben het absoluut niet eens met deze acties. Maar nog steeds vind ik dat de reacties die daarop komen, als dat terroristische aanslagen zijn, in schril contrast staan met het in de fik steken van een stapel papier. Dus ik vind het lastig om te zeggen dat we om te voorkomen dat mensen bommen gaan laten ontploffen of wat dan ook doen, je dit soort malloten, want dat zijn het, bij wet moet gaan verbieden om boeken in de fik te steken."

Luister het hele gesprek uit Dit is de Dag (EO) met presentator Joram Kaat hier terug als podcast: