Ik begrijp dat bewerkt eten minder goed is voor ons. Maar welk bewerkt eten is nou echt slecht? Moet ik brood en bier laten staan?

Wetenschapper Kevin Hall toonde enkele jaren geleden aan dat sterk bewerkt eten leidt tot gemiddeld 20 procent hogere inname van energie op een dag. En dat ten opzichte van een eetpatroon waarbij vergelijkbare maaltijden werden genuttigd. Maar dan van minder bewerkte producten. Wanneer je minder bewerkt eet, dan stop je eerder met eten omdat het, zoals men nu denkt, meer verzadigt. Daarnaast vraagt minder bewerkt eten meer moeite. Denk aan bijvoorbeeld meer kauwen.

Een sinaasappel versus een glas sinaasappelsap. Met het sap krijg je in een minuut de suikers binnen van vier sinaasappels. Denk bij sterk bewerkt eten aan de vele snacks en zoetigheden die wereldwijd in de schappen liggen van de gemiddelde supermarkt. Deze fabrieksproducten zijn ontworpen om je smaakpapillen maximaal te bevredigen zodat je met bodemdrift de verpakking leegeet voordat je hersenen de signalen krijgen dat je maag vol is. Denk bijvoorbeeld aan chips met zoveel smaakstoffen dat je handen, zelfs na goed wassen, nog uren ruiken naar cheese onion.

Smaakmakers en toevoegingen

Met smaakpanels bepalen fabrikanten de ultieme flavour van je snack en koekjes waardoor je van heel goeden huize moet komen om te stoppen met eten. Vrijwel alle snacks en zoetigheden bevatten veel van deze smaakmakers en andere toevoegingen. Daarnaast zijn de meeste sterk bewerkte producten gemaakt van goedkope koolhydraten en vetten en komen er industriële processen aan te pas met ingrediënten die bij gewone mensen niet of nauwelijks in de keukenkastjes te vinden zijn. Door deze bewerkingen verdwijnen nuttige voedingsstoffen zoals vezels, vitaminen en mineralen. In menig land leveren deze sterk bewerkte producten meer dan 50 procent van de hoeveelheid energie. Amerikaanse kinderen halen zelfs inmiddels 67 procent van hun calorieën uit deze producten.

Maar wanneer is nu iets zwaar bewerkt en kun je het beter mijden? Op social media wordt door sommige zelfbenoemde goeroes geroepen dat je bewerkt eten helemaal moet mijden. En dat is echt niet de bedoeling. Want het bewerken van eten, zoals koken, is absoluut een goed idee. En ook ultrabewerkt eten hoeft niet altijd nadelig te zijn. Zo is borstvoeding voor een baby de beste keuze. Maar als dat om welke reden dan ook niet lukt, is flesvoeding het beste alternatief. Hoe bewerkt dat ook is.

NOVA classificatie

De NOVA classificatie geeft de mate van bewerking aan. Vermijd met name categorie 4 zoveel mogelijk.

1. Onbewerkt of minimaal bewerkt voedsel. Alle verse, rauwe en eetbare delen of producten van planten en dieren. Denk bijvoorbeeld aan fruit, groente, kruiden, noten, eieren en paddestoelen en algen.
2. Eenvoudig bewerkte culinaire producten verkregen van groep 1, zoals geperste olie, boter, vet, zout, honing, azijn. Eventueel met toevoegingen voor de houdbaarheid, smaak en voedingswaarde.
3. Bewerkt voedsel (processed food). Eenvoudig bewerkte, houdbare producten, vaak verkregen door producten van groep 1 en 2 samen te voegen, met vaak niet meer dan een paar ingrediënten. Hieronder vallen vers brood, groente- en fruitconserven, gezouten of gerookte vleeswaren, visconserven, maar ook bier, cider en wijn.
4. Sterk bewerkt voedsel en dranken. Dat zijn fabrieksproducten met meer dan vijf en soms heel veel ingrediënten. De grondstoffen uit groep 1 zijn geraffineerd tot fijn gemalen meel, proteïnepoeder, spijsolie en vaak nog verder bewerkt. Ook zijn er voor de smaak, houdbaarheid, kleur, textuur en vorm allerlei stoffen aan toegevoegd die je thuis niet zal en niet kan gebruiken. De producten zijn klaar om gegeten te worden of hoeven alleen opgewarmd te worden. Ze zijn bedoeld als snack of om producten uit groep 1 te vervangen, maar hebben niet dezelfde voedingswaarde. Denk bijvoorbeeld aan frisdranken, koek, snoep, chips en snacks, smeerkaas uit een kuipje, chocolade, ijs en pizza’s uit de diepvries. Kortom de meeste verpakte producten die lang houdbaar zijn.

Tekst: Yneke Kootstra